Cors de Lombard (LoReS), leccion 5: La prima coniugacion

Bentornaîd, câr amîc. Prima de cominçar la nœva lecion del #corsdelombard, vòlh regordar-v que en queîl dí quí la grafia LoReS l'è passada a la version 2.0, cond l'introduccion d'un par de cambiameînt gràfîc per adatar-s melh a la grafia de aldelà de li Âlp. Però li novità e i cambiameînt i sarà presentaîd de quí a pòc. Adess passom a la lecion, cond la spłegacion del comportament deî verb a la prima coniogacion, valadir la coniogacion -ar. Li sarà presentade quí tute li forme existente, cond la forma que la LoReS la consídera stàndard. Proînt? Andom!

Entrà tuît i modeîl de coniogacion verbal de la lengua lombarda, la coniogacion -ar l'è sença dubi vuna de li plu compatade. La prima persona singolar la g'ha la desinença variàbel en tuît i têmp, cond l'única diferença que el condicional e el sojontiv despess i la perd. Come de nòrma en lombard, la desinença variàbel l'è [i] end el blòc occidental e [e] en quell oriental, ma anca [Ø], [o] o [a] a caràter local. Li diference principaîl entrà i varî grôp lingüístîc i è:

· desinença variàbel final a la persona 1;

· spostament tònic a la persona 4 end i têmp indicatîv e sojontîv preseînt;

· cambi de desinença a la persona 5, de [e(f)] a [i(f)];

· cambiament de desinença per el condicional entrà blòc occidental e oriental, płu una forma desvilupada a carater local, valadir "ia", "ess" e "av";

· mantegniment de la coniogacion impersonal per la persona quella de 6 end el blòc oriental;

· mantegniment de la coniogacion impersonal per la persona quella de 4 end el grop setentrional, end el bergamasc, el tisinés e a caràter local.

Adess vardom una bella tabellina endovè que ve presenti la forma considerada stàndard end el LoReS insema a li forme locaîl. Ve recòrdi que queîst datî i provén de l'Atlas Italo-Svísser que, ensema a trar via i noêv italianîsm de l'últim sècol (l'è ajornada al principi del '900), i dà una vision miga sempre vera.

VERB D'EXEMPI: Lavar.

INDICATIV:

*	Mi	Ti	Lu/Lé	No~	Vo~	Lor/Lore	Note:
Present	Lavi Lavo	Làvet	Lava	Lavom Lavem Lava	Lavev Laviv	Laven Lava	stàndard
.	lá(v)i	.	.	.	.	.	occ., l-emil.
.	lá(v)e	.	.	.	.	.	or.
.	lá(v)o, lá(v)u	.	.	.	.	.	n-or., set.
.	laf	.	.	.	.	.	NO, PV, VB
.	.	lá(v)et, lá(v)ɛt	.	.	.	.	occ., or.
.	.	lá(v)es, lá(v)ɛs	.	.	.	.	SO, TN
.	.	laf	.	.	.	.	n-occ., PV
.	.	.	lá(v)a, lá(v)ɑ	.	.	.	occ., or.
.	.	.	.	lá(v)om, lá(v)um	.	.	mil., CT
.	.	.	.	la(v)óm la(v)úm	.	.	or., NO, VA
.	.	.	.	lá(v)a, lá(v)ɑ	.	.	set., BG, BS, CT
.	.	.	.	la(v)óma, la(v)úma	.	.	NO, PV
.	.	.	.	lá(v)ɛm, lá(v)em	.	.	CR, LO, BS
.	.	.	.	la(v)ém	.	.	LO, VB
.	.	.	.	.	la(v)é(f), la(v)í(f)	.	occ., or.
.	.	.	.	.	.	lá(v)ɛn, lá(v)en, lá(v)an	occ.
.	.	.	.	.	.	lá(v)a, lá(v)ɑ	or., CO, CT, LC, MI, SO
Passad	Lavavi Lavava	Làvavet	Lavava	Lavàvom Lavàvem Lavava	Lavàvov Lavàvev	Lavaven Lavava	stàndard
.	la(v)á(v)i	.	.	.	.	.	occ.
.	la(v)á(v)e	.	.	.	.	.	or.
.	la(v)á(v)a	.	.	.	.	.	n-occ., NO, PV, SO, TN, VA
.	.	la(v)á(v)et, la(v)á(v)ɛt	.	.	.	.	occ., or.
.	.	la(v)á(v)es, la(v)á(v)ɛs	.	.	.	.	SO, TN
.	.	.	la(v)á(v)a, la(v)á(v)ɑ	.	.	.	occ., or.
.	.	.	.	la(v)á(v)om, la(v)á(v)um	.	.	occ., MN
.	.	.	.	la(v)á(v)ɛm, la(v)á(v)em	.	.	or., mer., VB
.	.	.	.	la(v)á(v)a, la(v)á(v)ɑ	.	.	set., BG, BS, CT, NO
.	.	.	.	.	la(v)á(v)of, la(v)á(v)uf	.	occ., MN
.	.	.	.	.	la(v)á(v)ef, la(v)á(v)ɛf	.	or., LO, NO, VB
.	.	.	.	.	.	la(v)á(v)ɛn, la(v)á(v)en, la(v)á(v)an	occ.
.	.	.	.	.	.	la(v)á(v)a, la(v)á(v)ɑ	or., CO, CT, LC, MI, SO
Futur	Lavarò Lavaró	Lavarét	Lavarà	Lavarom Lavarem Lavarà	Lavarev Lavariv	Lavaran Lavarà	stàndard
.	la(v)aɾó, la(v)ɛɾó, la(v)aɾú	.	.	.	.	.	or., set., PV, MI
.	la(v)aɾɔ́, la(v)ɛɾɔ́	.	.	.	.	.	occ., TN
.	la(v)aɾé	.	.	.	.	.	SO
.	.	la(v)aɾét	.	.	.	.	occ., or.
.	.	la(v)aɾɛ́s, la(v)aɾás	.	.	.	.	set.
.	.	la(v)aɾáj	.	.	.	.	n-occ.
.	.	.	la(v)aɾá, la(v)ɛɾá	.	.	.	occ., or.
.	.	.	.	la(v)aɾóm, la(v)aɾúm	.	.	or.
.	.	.	.	la(v)aɾém, la(v)aɾɛ́m	.	.	occ., TN
.	.	.	.	la(v)aɾóma, la(v)aɾúma	.	.	NO, PV
.	.	.	.	la(v)aɾá, la(v)ɛɾá	.	.	set., BG, BS, CT
.	.	.	.	.	la(v)aɾé(f), la(v)aɾí(f)	.	occ., or.
.	.	.	.	.	.	la(v)aɾán, la(v)ɛɾán	occ.
.	.	.	.	.	.	la(v)aɾá, la(v)ɛɾá	or., SO, CT

SOJONTIV:

*	Mi	Ti	Lu/Lé	No~	Vo~	Lor/Lore	Note:
Present	Lavi Lava	Làvet	Lavi Lava	Lavom Lavem Lavi Lava	Lavev Laviv Lavégov¹	Laven Lavi Lava	stàndard
.	lá(v)i	.	.	.	.	.	occ.
.	lá(v)e	.	.	.	.	.	or.
.	lá(v)a, lá(v)ɑ	.	.	.	.	.	n-occ., n-or., MN, PV, NO
.	lávja	.	.	.	.	.	CT, SO
.	.	lá(v)et, lá(v)ɛt	.	.	.	.	occ., or.
.	.	lávjɛs	.	.	.	.	SO
.	.	lávjɛt	.	.	.	.	CT
.	.	.	lá(v)i	.	.	.	CT, MI, TN
.	.	.	lá(v)e(s), lá(v)ɛ(s)	.	.	.	BG, BS, SO (2)
.	.	.	lá(v)a, lá(v)ɑ	.	.	.	occ., MN
.	.	.	lávja, lávjɑ	.	.	.	CT, SO
.	.	.	.	la(v)óm, la(v)úm	.	.	or., NO
.	.	.	.	lá(v)om, lá(v)um	.	.	occ.
.	.	.	.	lávjɛm, lávjem	.	.	CT
.	.	.	.	la(v)ém	.	.	LO, VB
.	.	.	.	lá(v)e(s), lá(v)ɛ(s)	.	.	BG, BS (2)
.	.	.	.	lávi	.	.	CT
.	.	.	.	lávja, lávjɑ	.	.	SO
.	.	.	.	.	la(v)é(f), la(v)í(f)	.	occ., or.
.	.	.	.	.	lavéɡof, lavéɡuf	.	CT, VA (1)
.	.	.	.	.	la(v)éɡef, la(v)éɡɛf	.	or., CT (1)
.	.	.	.	.	lavjé(f)	.	SO, VB
.	.	.	.	.	.	lá(v)en, lá(v)ɛn, lá(v)an	occ.
.	.	.	.	.	.	lá(v)i	CT, MI, TN
.	.	.	.	.	.	lá(v)e(s), lá(v)ɛ(s)	BG, BS
.	.	.	.	.	.	lá(v)a, lá(v)ɑ	CT, MN, TN
.	.	.	.	.	.	lávjen, lávjɛn	CT, SO
.	.	.	.	.	.	lávja, lávjɑ	CT, TN
Passad	Lavassi Lavass	Lavàsset	Lavass	Lavàssom Lavàssem Lavass	Lavàssov Lavàssev	Lavassen Lavass	stàndard
.	la(v)ási	.	.	.	.	.	occ.
.	la(v)áse	.	.	.	.	.	or.
.	la(v)ás	.	.	.	.	.	NO, PV, SO, TN, VB, BG, BS
.	.	la(v)áset, la(v)ásɛt	.	.	.	.	occ., or.
.	.	la(v)áses, la(v)ásɛs	.	.	.	.	SO, TN
.	.	.	la(v)ás	.	.	.	occ., or.
.	.	.	.	la(v)ásom, la(v)ásum	.	.	occ.
.	.	.	.	la(v)ásem, la(v)ásɛm	.	.	or., mer., VB
.	.	.	.	la(v)ás	.	.	set., BG, BS, CT
.	.	.	.	.	la(v)ásof, la(v)ásuf	.	occ.
.	.	.	.	.	la(v)ásef, la(v)ásɛf	.	or.
.	.	.	.	.	.	la(v)ásen, la(v)ásɛn	occ.
.	.	.	.	.	.	la(v)ás	or., set., MI, CT

CONDICIONAL:

Mi	Ti	Lu/Lé	No~	Vo~	Lor/Lore	Note:
Lavaressi Lavaress Lavaria Lavaravi Lavarav	Lavarèsset Lavaríet Lavaràvet	Lavaress Lavaria Lavarav	Lavarèssom Lavarèssem Lavaress Lavaríom Lavaríem Lavaràvom Lavaràvem	Lavarèssov Lavarèssev Lavaríov Lavaríev Lavaràvov Lavaràvev	Lavaressen Lavaress Lavarien Lavaria Lavaraven Lavarav	stàndard Occ. Mer.
la(v)aɾía, la(v)aɾíɑ	.	.	.	.	.	MI, PV, TN
la(v)aɾɛ́si, la(v)aɾési	.	.	.	.	.	occ.
la(v)aɾɛ́se, la(v)aɾése	.	.	.	.	.	or.
la(v)aɾɛ́s, la(v)aɾés	.	.	.	.	.	n-occ., BG, BS, SO, MN
la(v)aɾá(v)i, la(v)aɾáf	.	.	.	.	.	-
.	la(v)aɾíɛt, la(v)aɾíet	.	.	.	.	MI, PV, TN
.	la(v)aɾɛ́sɛt, la(v)aɾɛ́set	.	.	.	.	occ., or.
.	la(v)aɾɛ́sɛs, la(v)aɾɛ́ses	.	.	.	.	SO, TN
.	la(v)aɾɛ́s	.	.	.	.	CT, NO, SO
.	la(v)aɾá(v)ɛt, la(v)aɾá(v)et	.	.	.	.	-
.	.	la(v)aɾía, la(v)aɾíɑ	.	.	.	MI, PV, TN
.	.	la(v)aɾɛ́s	.	.	.	occ., or.
.	.	la(v)aɾáf	.	.	.	-
.	.	.	la(v)aɾíom, la(v)aɾíum	.	.	MI
.	.	.	la(v)aɾíam	.	.	PV
.	.	.	la(v)aɾɛ́som, la(v)aɾɛ́sum	.	.	occ., MN
.	.	.	la(v)aɾɛ́sem, la(v)aɾɛ́sɛm	.	.	or., LO, VB
.	.	.	la(v)aɾɛ́s	.	.	BG, BS, CT, SO
.	.	.	la(v)aɾá(v)om, la(v)aɾá(v)um	.	.	-
.	.	.	.	la(v)aɾíof, la(v)aɾíuf	.	MI
.	.	.	.	la(v)aɾíef, la(v)aɾíɛf	.	PV, TN
.	.	.	.	la(v)aɾɛ́sof, la(v)aɾɛ́suf	.	occ.
.	.	.	.	la(v)aɾɛ́sem, la(v)aɾɛ́sɛm	.	or.
.	.	.	.	la(v)aɾá(v)of, la(v)aɾá(v)uf	.	-
.	.	.	.	.	la(v)aɾíen, la(v)aɾíɛn	MI, PV
.	.	.	.	.	la(v)aɾía	TN
.	.	.	.	.	la(v)aɾɛ́sen, la(v)aɾɛ́sen	occ.
.	.	.	.	.	la(v)aɾɛ́s	or.
.	.	.	.	.	la(v)aɾáven	-

IMPERATIV:

Mi	Ti	Lu/Lé	No~	Vo~	Lor/Lore	Note:
-	Lava	Lavi Lava	Lavom Lavem	Lavev Laviv	Laven Lavi Lava	stàndard

VARI:

INF.	Lavar				stàndard
.	la(v)á	.	.	.	occ., or.
.	la(v)áɾ	.	.	.	TN, CG
.	la(v)ɛ́, la(v)é	.	.	.	NO
.	la(v)ɛ́ɾ, la(v)éɾ	.	.	.	n-occ.
GER.	Lavand				stàndard
.	la(v)ánt, la(v)ándo	.	.	.	occ., or.
PART.	Lavad	Lavada	Lavads	Lavade	stàndard
.	la(v)á(ː)	.	.	.	occ.
.	la(v)át	.	.	.	or.
.	.	la(v)á(ː)	.	.	occ.
.	.	la(v)áda, la(v)ádɑ	.	.	or.
.	.	.	la(v)á(ː)	.	occ.
.	.	.	la(v)átʃ, la(v)áj(t)	.	or.
.	.	.	.	la(v)á(ː)	occ.
.	.	.	.	la(v)áde, la(v)ádi	or.

(1) Forma arcàica, encœ quasi inexistenta.

(2) La s'è desvilupada una forma cond una <s> finala su l'impronta del sojontiv passad, ma questa S l'è miga sempre doperada.